Có rất nhiều phương pháp được sử dụng để nhận biết và giám định gỗ, như: phương pháp khóa định loại, phương pháp thẻ đục lỗ và phương pháp nhận biết bằng phần mềm máy tính hoặc ứng dụng trên điện thoại thông minh (Smartphone).
💚💚💚Các phương pháp và công cụ nhận biết và giám định gỗ
Phương pháp dùng khóa định loại
Phương pháp dùng khóa định loại là phương pháp áp dụng nguyên lí đối chiếu, trên cơ sở đặc điểm cấu tạo mẫu gỗ tiến hành đối chiếu với bảng khóa định loại về sự tồn tại hoặc không của đặc trưng để loại trừ và thu hẹp phạm vi, cuối cùng sẽ xác định được tên gỗ.
Phương pháp thẻ đục lỗ
Phương pháp thẻ đục lỗ là phương pháp sử dụng các thẻ chứa tất cả các đặc trưng cấu tạo của gỗ được sắp xếp xung quanh chu vi của thẻ, ở mỗi vị trí của từng đặc trưng được đục một lỗ nhỏ, mỗi thẻ được làm cho một loài gỗ. Khi tìm tên gỗ theo đặc trưng đã mô tả, căn cứ vào mức độ thể hiện của từng đặc trưng lần lượt dùng kim để xuyên vào lỗ tương ứng tên thẻ và lắc nhẹ để giữ lại những thẻ có đặc trưng tương ứng, sau đó tiếp tục thực hiện lại với đặc trưng khác cho đến khi chỉ còn lại một thẻ, sau đó đối chiếu với mẫu gỗ cần xác định tên để tăng độ chính xác của kết quả.
Phương pháp dùng phần mềm máy tính
💛Kỹ thuật máy tính và công nghệ phần mềm phát triển không ngừng và đã được ứng dụng trong rất nhiều lĩnh vực, trong công việc nhận biết gỗ hiện nay cũng đã được áp dụng và đã tiến đến ứng dụng nền tảng trí tuệ nhân tạo. Nhiều quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam hiện đã xây dựng được các phần mềm cũng như cơ sở dữ liệu về cấu tạo gỗ nhằm phục vụ cho công tác nhận biết và giám định gỗ. Phương pháp này chủ yếu kết hợp ưu điểm của hai phương pháp khóa định loại và phương pháp thẻ đục lỗ để tiến hành phát triển phần mềm ứng dụng. Hiện tại, đã có một số phần mềm miễn phí nhận biết gỗ trên nền Web như website của Insidewood (http://insidewood.lib.ncsu.edu) hoặc của Viện nghiên cứu Lâm nghiệp và Lâm sản Nhật Bản – Forestry and Forest Products Research Institute (http://www.ffpri.affrc.go.jp), ngoài ra còn một số website khác mô tả các đặc điểm của gỗ theo vùng phân bố và theo quốc gia (Có thể tham khảo tại các website đã được liệt kê trong Trang của Không gian gỗ và Công nghệ).💛Ngoài việc áp dụng các thuật toán thông thường để xây dựng phần mềm và cơ sở dữ liệu để hỗ trợ cho việc nhận biết và giám định gỗ, đến thời điểm hiện tại đã có nhiều ứng dụng trên máy tính và điện thoại thông minh được phát triển trên nền tảng của trí tuệ nhân tạo (Artificial Intelligence - AI), học máy (Machine learning) hoặc học sâu (Deep learning).
💛Một số ứng dụng đã được phát triển bởi nhóm tác giả của Trường Đại học Lâm nghiệp như:
💥 💚Ứng dụng Tra cứu gỗ được xây dựng trên môi trường Microsoft access: Ứng dụng tra cứu dựa trên nguyên lý thẻ đục lỗ, lần lượt lựa chọn các đặc điểm của mẫu gỗ cần nhận biết để thu hẹp phạm vi loài gỗ. Sau khi tra cứu sẽ có thể xuất phiếu kết quả với đầy đủ thông tin về loại gỗ cần nhận biết. Ngoài ra, ứng dụng còn cho phép tìm kiếm gỗ theo tên, theo lĩnh vực ứng dụng, vùng phân bố, …
👌Ứng dụng này có thể nhận biết rất chính xác tên loài gỗ, và tra cứu thông tin rất nhanh trên máy tính. Tuy nhiên, người sử dụng cần có kiến thức về cấu tạo gỗ để mô tả được các đặc điểm của mẫu gỗ cần nhận biết, sau đó mới dùng ứng dụng để tìm.
(Video by Vu Manh Tuong)
💥 💚Ứng dụng nhận gỗ trên máy tính trong môi trường ngôn ngữ Python: Ứng dụng chạy trên được các hệ điều hành chỉ cần có thể cài đặt được phần mềm Python. Ứng dụng được xây dựng dựa trên nền tảng học sâu được phát triển bởi Google (Tensorflow). Ứng dụng có thể nhận biết nhanh và chính xác tên loài gỗ chỉ với thao tác chụp ảnh bằng Webcam kết nối với máy tính.
👌Ứng dụng này không yêu cầu người dùng có kiến thức rất sâu về cấu tạo gỗ. Người bình thường cũng có thể sử dụng. Tuy nhiên, với một số loại gỗ đặc biệt, để có thể xác định chính xác tên loài gỗ thì cần có kiến thức cơ bản về gỗ để đưa ra phán quyết cuối cùng chính xác.
(Video by Vu Manh Tuong)
💥 💚Ứng dụng nhận biết nhanh tên gỗ trên iOS và Android: Ứng dụng được xây dựng dựa trên nền tảng học sâu được phát triển bởi Google (Tensorflow), kết hợp với ứng dụng chạy trên iOS và Android. Ứng dụng có thể nhận biết nhanh và chính xác tên loài gỗ (gồm 50 loài gỗ bản địa và nhập khẩu thông dụng) chỉ với thao tác chụp ảnh bằng điện thoại có hệ điều hành iOS hoặc Android, đồng thời hiển thị các thông tin về loài gỗ được nhận biết. Hiện tại nhóm tác giả đang tiếp tục xây dựng bổ sung dữ liệu cho các loài gỗ mới xuất hiện trên thị trường. https://vjst.vn/vn/tin-tuc/3397/ung-dung-tri-tue-nhan-tao-trong-nhan-biet-nhanh-go-tren-dien-thoai-thong-minh.aspx.
👌Tương tự như ứng dụng nhận biết gỗ trên máy tính trong môi trường Python, ứng dụng này không yêu cầu người dùng có kiến thức rất sâu về cấu tạo gỗ. Người bình thường cũng có thể sử dụng. Tuy nhiên, với một số loại gỗ đặc biệt, để có thể xác định chính xác tên loài gỗ thì cần có kiến thức cơ bản về gỗ để đưa ra phán quyết cuối cùng chính xác.💚💚💚Thiết bị và dụng cụ thường dùng trong nhận biết gỗ
👉 Dụng cụ tạo mẫu: cưa, dao cắt lát, máy cắt tiêu bản …
👉 Dụng cụ và thiết bị dùng để quan sát, mô tả cấu tạo: Kính lúp, kính hiển vi sinh học, kính hiển vi điện tử quét (SEM hoặc FESEM) …
👉 Công cụ, dụng cụ đối chiếu, xác định tên: Khóa định loại, thẻ đục lỗ, mẫu gỗ tham chiếu, tài liệu tham khảo về cấu tạo gỗ, cơ sở dữ liệu cấu tạo gỗ, phần mềm máy tính …
👉Mẫu gỗ tham chiếu là các mẫu gỗ đã được xác định tên một cách chính xác được thu thập trong thời gian dài và được lưu trữ theo quy định trong phòng thí nghiệm. Việc thu thập các mẫu gỗ tham chiếu có ý nghĩa rất lớn trong việc nhận biết và giám định gỗ, góp phần nâng cao độ chính xác của kết quả giám định.
👉Mẫu gỗ tham chiếu thường có kích thước rất đa dạng phụ thuộc vào tình trạng hiện có của gỗ nguyên khi thu thập. Tuy nhiên, kích thước thường dùng thường là dài x rộng x dày khoảng 12-15cm x 6-8cm x 1,5-2cm. Khi lấy mấu tốt nhất nên giữ lại phần vỏ cây, mẫu không khuyết tật. Với loài gỗ có gỗ dác và gỗ lõi phân biệt cần được thể hiện ngay trên mẫu. Trên mẫu cần có nhãn ghi rõ các thông tin như: nơi trồng, tên tiếng Việt, tên khoa học.Trong điều kiện cho phép nên lưu trữ thêm các tiêu bản lá cây, hoa,… Ngoài ra, tài liệu liên quan cũng là công cụ quan trọng trong việc đối chiếu xác định tên gỗ. Các tài liệu liên quan nên có gồm: Atlas các loài gỗ trong và ngoài nước, tiêu chuẩn quy định việc phân nhóm gỗ, …
💚💚💚 Các bước nhận biết gỗ
Các bước dưới đây mô tả dựa trên các bước nhận biết của người có chuyên môn, và chưa ứng dụng các phần mềm nhận biết nhanh bằng hình ảnh như nêu ở trên.
👉 Chọn và tạo mẫu
Khi nhận biết gỗ tại hiện trường không yêu cầu khắt khe đối với mẫu gỗ, mà chỉ căn cứ tình hình thực tế để chọn sao cho có thể quan sát và mô tả được các đặc trưng cơ bản của gỗ. Các đặc trưng thường quan tâm khi nhận biết gỗ tại hiện trường gồm có: ngoại hình, màu sắc, mùi, nhựa (hoặc dầu) thậm chí nấm mốc, mục, biến màu ở đầu gỗ hoặc hình dạng tinh thể trong gỗ.
Khi nhận biết gỗ trong phòng thí nghiệm yêu cầu chuẩn bị mẫu gỗ theo tiêu chuẩn, cho dù là nhận biết bằng mắt thường hay bằng kính hiển vi đều cần quan tâm đến 3 mặt cắt của mẫu gỗ. Đặc biệt khi nhận biết bằng kính hiển vi thì việc tạo tiêu bản dùng để quan sát theo đúng qui định và phải thể hiện được các đặc trưng cần mô tả. Chất lượng tiêu bản không những ảnh hưởng đến việc mô tả đặc trưng của mẫu gỗ mà còn ảnh hưởng đến việc đo, đếm các tổ chức trong gỗ như kích thước mạch gỗ, tia gỗ, tế bào mô mềm.
👉Nhận biết và dự đoán kết quả
Quá trình nhận biết và giám định gỗ thường gồm các bước: nhận yêu cầu của khách hàng quan sát ghi chép đối chiếu với dữ liệu phán đoán kết quả đối chiếu mẫu tham chiếu kết luận báo cáo kết quả giám định.
Trong thực tế, nên căn cứ tình hình để áp dụng các bước tương ứng cho phù hợp, ví dụ căn cứ vào lỗ mạch có thể phân được gỗ lá rộng hoặc gỗ lá kim, căn cứ ống dẫn nhựa hoặc ống dẫn dầu, căn cứ vào cấu tạo lớp để có thể thu hẹp phạm vi phán đoán. Ngoài ra, màu sắc và mùi đặc trưng cũng là những căn cứ rất có ý nghĩa trong việc nhận biết gỗ, có thể giảm đáng kể thời gian thực hiện. Các công việc cụ thể thường được kết hợp với kinh nghiệm, mức độ linh hoạt cua người thực hiện sẽ thu được hiệu quả khác nhau.
💤 Một số nguyên tắc
Để nhận biết gỗ nhanh cần nắm chắc kiến thức về cấu tạo gỗ, ngoài ra cần thực hiện theo nguyên tắc:
- Quan sát bằng mắt thường trước, quan sát bằng dụng cụ như kính lúp, kính hiển vi, hoặc sử dụng camera kết nối với máy tính để quan sát và chụp ảnh đặc điểm mặt cắt ngang của gỗ.
- Mô tả đặc điểm nổi bật trước, đặc điểm thông thường mô tả sau (ví dụ, mạch gỗ, tế bào mô mềm, tia gỗ....).
- Mô tả trên mặt cắt ngang trước, mô tả trên các mặt cắt dọc sau.
- Phán đoán kết quả trước, đưa kết luận sau (dựa trên mẫu gỗ tham chiếu).
- Vừa quan sát vừa ghi chép.
💚💚💚 Những điểm cần lưu ý trong nhận biết và giám định gỗ
💤 Nắm chắc, chính xác ý nghĩa của các đặc trưng cấu tạo gỗ, kết hợp lý thuyết và thực tiễn. Thực hiện việc đối chiếu các đặc trưng cấu tạo thô đại và cấu tạo hiển vi của mẫu gỗ nhiều lần để nắm chắc ý nghĩa của chúng mới có thể đảm bảo độ chính xác trong quá trình thực hiện nhận biết gỗ. Đây là công việc cần thực hiện trong thời gian dài.
💤 Trước khi tiến hành nhận biết gỗ cần thực hiện các công việc sau:
- Làm rõ mục đích và yêu cầu nhận biết;
- Làm rõ nguồn gốc của mẫu nếu có thể;
- Yêu cầu khách hàng ký tên vào mẫu cần nhận biết (trong trường hợp thông thường không cần thực hiện việc này, trường hợp liên quan đến tòa án hoặc kinh doanh nhất thiết phải ký tên)
Những công việc này không chỉ giảm các bước không cần thiết trong việc đưa ra kết quả nhận biết mà còn có căn cứ khi xảy ra tranh cãi liên quan đến mẫu gỗ giám định.
💤 Đối chiếu kết quả nhận biết với mẫu gỗ tham chiếu. Khi điều kiện cho phép có thể căn cứ vào kết quả phán đoán, tìm mẫu gỗ tham chiếu để tiến hành đối chiếu và phân tích kết quả. Nếu không thể thực hiện được việc đối chiếu này không nên đưa ra kết luận nhằm tránh hậu quả về sau.
------------------------------------^_^------------------------------------
0 Nhận xét